Πρόσωπα της Ελληνικής Επανάστασης στο ποιητικό έργο του Κώστα Καρυωτάκη
"Εικόνες"από τέσσερα πρόσωπα, που συνδέονται με την Ελληνική Επανάσταση και έδρασαν την περίοδο του Ελληνικού Επαναστικού Αγώνα, αποτυπώνονται στο ποιητικό έργο του γνωστού ποιητή Κώστα Καρυωτάκη (1896-1928). Οι ποιητικές αναφορές σ'αυτά τα πρόσωπα συναντώνται στην τρίτη και τελευταία ποιητική συλλογή που ο αυτόχειρας ποιητής εξέδωσε ένα χρόνο πριν δώσει τέλος στη ζωή του.
O ποιητής Κώστας Καρυωτάκης (1896-1928)
Κωνσταντίνος Παρθένης, Η αποθέωση του Αθανασίου Διάκου, πριν το 1933. Εθνική Πινακοθήκη. Αθήνα. Ο μαρτυρικός θάνατος του Αθανάσιου Διάκου (1788-1821) μια όμορφη Ανοιξιάτικη ημέρα του Απρίλη του 1821 υπήρξε πηγή έμπνευσης όχι μόνο για τον Καρυωτάκη αλλά για γνωστούς Έλληνες ζωγράφους.
ΔΙΑΚΟΣ
Μέρα τ᾿ Ἀπρίλη.
Πράσινο λάμπος,
γελοῦσε ὁ κάμπος
μὲ τὸ τριφύλλι.
Ὡς τὴν ἐφίλει
τὸ πρωινὸ θάμπος,
ἡ φύση σάμπως
γλυκὰ νὰ ὁμίλει.
Ἐκελαδοῦσαν
πουλιά, πετώντας
ὅλο πιὸ πάνω.
Τ᾿ ἄνθη εὐωδιοῦσαν.
Κι εἶπε ἀπορώντας:
«Πῶς νὰ πεθάνω;»
Διονύσιος Τσόκος (1814-1862), Προσωπογραφία του αγωνιστή Αθανάσιου Διάκου, 1861, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Αθήνα.
ΚΑΝΑΡΗΣ
Κάποιοι δαιμόνιοι
τὸν εἶχαν στείλει.
Ἔγινε ἀχείλι
κόσμου ποὺ ἐπόνει.
(Ἥρωες χρόνοι!)
Καὶ πὼς ἐμίλει
μὲ τὸ φιτίλι,
μὲ τὸ τρομπόνι!
Τὸ πέρασμά του,
μήνυμα κρύο
μαύρου θανάτου.
Κι εἶχε θεῖο
χέρι ποὺ φλόγα
κράταε κι εὐλόγα.
![]()
Thomas Philips, George Gordon Byron, o ποιητής, 1814. Government Art Collection. Ο Βρετανός 6ος Βαρόνος George Gordon Byron (1788-1824), γνωστός για τους Έλληνες ως Λόρδος Βύρων, θεωρείται σημαντικός εκπρόσωπος του ρομαντισμού στην ποίηση. Υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής των ένοπλων αγώνων των επαναστατικών κινημάτων στην Ιταλία και την Ελλάδα.
BYRON
Ἔνοιωσεν ὅτι
τοῦ ἦταν οἱ στίχοι
ἄχαρη τύχη
καὶ ματαιότη.
Ἡ ὁρμή του ἡ πρώτη
πιὰ δὲν ἀντήχει,
ἀλλά, στὰ τείχη,
ἔνδοξη νιότη.
Γίνονται οἱ γέροι
γαῦροι. Θὰ ὁρμήσει
ἀνδρῶν λουλούδι.
Κι ὁ Μπάιρον ξέρει
πῶς νὰ τὸ ζήσει
τὸ θεῖο Τραγούδι.
Η Λύρα ήταν συλλογή Δέκα Ωδών του ποιητή, εμπνευσμένων από τον επαναστατικό αγώνα των Ελλήνων. Το ποιητικό έργο του Ανδρέα Κάλβου άρχισε να γίνεται γνωστό στην Ελλάδα και η αξία του να αναγνωρίζεται από κύκλους της ελληνικής διανόησης στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα. Εκατό χρόνια μετά τη λήξη του Ελληνικού Επαναστατικού Αγώνα ο Κώστας Καρυωτάκης γράφει μία Ωδή με τίτλο "Εις τον Ανδρέαν Κάλβον", ακολουθώντας το τυπικό της μορφής, του ρυθμού και μέτρου και της γλώσσας των Ωδών του Ανδρέα Κάλβου. Στο ποίημα αυτό το ποιητικό υποκείμενο απευθύνεται "εις τον Ανδρέαν Κάλβον"και του ζητά να θρηνήσει για την κατάσταση που βρίσκεται η Ελλάδα ύστερα από ένα "ολόκληρο ταραγμένο αιώνα χείμαρρο". Με το γνωστό σαρκασμό και τη σκληρή ειρωνία της καρυωτακικής γλώσσας, εκφράζεται η πικρία για την ήττα στο Μικρασιατικό Πόλεμο και τις επιπτώσεις της στην πολιτική ζωή της χώρας.
ΕΙΣ ΑΝΔΡΕΑΝ ΚΑΛΒΟΝ
Ὦ μεγάλε Ζακύνθιε,
τῶν ᾠδῶν σου τὰ μέτρα,
ὑψηλά, σοβαρά,
τοὺς ἀγῶνες ἐκάλυπτον
ἐκτεταμένους.
Τῆς δουλείας τὰ βάρβαρα
σκοτάδια κατεξέσχισεν,
ὅταν ἐγράφη πύρινος,
ἡ ἀστραπὴ τῶν ὅπλων
(καὶ ἡ ἀρετή σου).
Ὡς ἥλιος, ἀνάβαν
τὸν Ὄλυμπον, ἐστάθη
πάνω εἰς γυμνὰ χωράφια,
εἰς ἀνθισμένα ἐρείπια,
γνώριμον κλέος.
Ἀλλὰ τὸ θεῖον ἔναυσμα
ἡ φωνή σου δὲν εἶναι
τώρα πλέον. Μᾶς ἔρχεται
μακρινὸς καὶ παράταιρος
ἦχος τυμπάνου.
Ὁλόκληρος αἰών,
χείμαρρος, τὴν Ἑλλάδα,
ταραγμένος, ἐσάρωσεν
ἀπὸ τὰ ἰδανικά σου,
τὴν οἰκουμένην.
Κράτει, λοιπόν, ὦ γέροντα,
τὴν ἐπιτύμβιον πλάκα.
Τὸ πεπαλαιομένον σου
τραγούδι κράτει. Φύγε,
παραίτησόν μας.
Ἤ, ἂν προτιμᾷς, ἐξύμνησον
ἀντὶς γεγυμνωμένων
ξιφῶν, ὅσα μαστίγια
πρὸς θρίαμβον ἐπισείονται
τῶν καφενείων.
Ἵππους δὲν ἐπιβαίνουσι,
ἀμὴ τὴν ἐξουσίαν
καὶ τοῦ λαοῦ τὸν τράχηλον,
ἰδού, μάχονται οἱ ἥρωες
μέσα εἰς τὰ ντάνσιγκ.
Τὶς δάφνες τοῦ Σαγγάριου
ἡ Ἐλευθερία φορέσασα,
γοργὰ ἀπὸ μίαν χεῖρα
σ᾿ ἄλλην περνᾷ καὶ σύρεται,
δούλη στρατῶνος.
Καθώς, ὅταν τὴν εὔκολον
λείαν ἀποκομίσει,
φεύγει, διστάζει, κι ἔπειτα
σὲ μία γραμμὴν ἑλίσσεται
πλῆθος μυρμήγκων,
μεγάλα προπορεύονται
ἔντομα, μέγα φέροντα
βάρος, ἀκολουθοῦσι,
μὲ φορτίο ἐλαφρότερο,
μικρότερα ἄλλα,
καὶ δὲ βλέπουν στὸ πλάγι τους
τὸ παιδάκι ποὺ στέκει
νὰ γελᾷ τὸν ἀγῶνα των,
καὶ δὲν βλέπουν ὅτι ὕψωσε
τώρα τὸ πέλμα -
οὕτω τὴ χώρα νέμεται
ἡ στρατιὰ τῆς ἤττης,
τοῦ λαοῦ τὴν ἀπόφασιν,
ἄτεγκτον, φοβεράν,
περιφρονοῦσα.
Ἀλλὰ τί λέγω; Θρήνησε,
θρήνησε τὴν πατρίδα,
νεκρὰν ὅπου σκυλεύουν
ἀλλοφρονοῦντα τέκνα της,
ὦ Ἀνδρέα Κάλβε.
Μικράν, μικράν, κατάπτυστον
ψυχὴν ἔχουν οἱ μάζαι,
ἰδιοτελῆ καρδιάν,
καὶ παρειὰν ἀναίσθητον
εἰς τοὺς κολάφους.
