Σοσιαλιστικός Ρεαλισμός. Προσωπογραφίες του Λένιν
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Βλαντίμιρ Ιλίτς Ουλιάνοφ, γνωστότερος ως Βλαντίμιρ Ιλίτς Λένιν (22 Απριλίου 1870 – 21 Ιανουαρίου 1924),ανεξάρτητα από αν κάποιος συμφωνεί ή διαφωνεί με τις πολιτικές του θέσεις, υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους πολιτικούς της παγκόσμιας ιστορίας, αφού αναδείχθηκε σε ηγέτη του ρωσικού μπολσεβικικού κόμματος της Κομμουνιστικής Διεθνούς και κυρίως της Ρωσικής Επανάστασης του 1917, ενός από τα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα του 20ού αιώνα. Υπήρξε, επίσης ο πρώτος επικεφαλής της Σοβιετικής Ένωσης (1922-1924), του νέου πολιτικειακού σχήματος που προέκυψε από τη ρωσική επανάσταση. Επειδή στις 21η Ιανουαρίου είναι η επέτειος του θανάτου του (πέθανε στις 21-01-1924), σκέφτηκα να παρουσιάσω κάποιες προσωπογραφίες του Λένιν από Ρώσους, ή μάλλον καλύτερα, Σοβιετικούς ζωγράφους που ανήκουν στο κίνημα του λεγόμενου σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Παρά το γεγονός ότι παλιότερα ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός και οι εκπρόσωποί του επικρίθηκαν έντονα από τους κριτικούς τέχνης του Δυτικού Κόσμου και τα έργα τους υποτιμήθηκαν από τους φιλότεχνους, ευτυχώς εδώ και χρόνια έχει αρχίσει να αναγνωρίζεται η αξία τους. Πρόκειται, αναμφισβήτητα, για αξία ιστορική, γιατί εκφράζουν και αντανακλούν την εποχή τους και το πολιτικό περιβάλλον από το οποίο προέρχονται, αλλά και για αξία αισθητική/καλλιτεχνική, αφού πολλοί από αυτούς τους καλλιτέχνες υπήρξαν εμπνευσμένοι δημιουργοί με υψηλής ποιότητας τεχνική.
Isaak Israelivich Brodsky, Ο Λένιν και η Διακήρυξη. 1919. Kρατικό Ιστορικό Μουσείο. Μόσχα. Ένα εμβληματικό πορτρέτο του Λένιν από τον Isaak Brodsky (1884-1939), ενός από τους πρώτους εκπροσώπους του σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Ο Λένιν χωρίς το γνωστό κασκέτο με το οποίο συνήθως απεικονίζεται, στέκεται καλοντυμένος μπροστά σε ένα βαθύ κόκκινο παραπέτασμα, που πρέπει να είναι η κουρτίνα παράθυρου. Το ένα χέρι του ακουμπά στο χαρτί της διακήρυξης, ενώ από την άκρη της σηκωμένης κουρτίνας φαίνεται το πλήθος να τον περιμένει να εκφωνήσει λόγο.
Οι απεικονίσεις του Λένιν από τους Σοβιετικούς καλλιτέχνες του σοσιαλιστικού ρεαλισμού είναι πραγματικά αμέτρητες. Πίνακες ζωγραφικής με πορτρέτα του και σκηνές από την ζωή και τη δράση του κατά τη διάρκεια της Ρωσικής Επανάστασης και των πρώτων χρόνων της Σοβιετικής Ένωσης, προπαγανδιστικές αφίσες, εικόνες σε διάφορα έντυπα και κινηματογραφικές ταινίες αποτελούν χαρακτηριστικό δείγμα της επίσημης προσπάθειας του καθεστώτος να εξιδανικεύσει τη μορφή του πρώτου του ηγέτη και να τον χρησιμοποιήσει ως σύμβολο που θα συντελούσε στη διαμόρφωση Σοβιετικής συνείδησης, θα πρόσφερε όραμα στις νέες γενιές και θα αποτελούσε παράγοντας ενότητας για τους ανομοιογενείς πληθυσμούς του αχανούς κράτους.
Επιλέγω να σας παρουσιάσω κάποια από τα έργα του ζωγράφου Ιsaak Israelivich Brodsky (1884-1939), ο οποίος ζωγράφισε μεγάλο αριθμό έργων με θέμα τον Λένιν, αλλά και άλλες ηγετικές προσωπικότητες της Ρωσικής Επανάστασης και της Σοβιετικής Ένωσης, καθώς και δύο πίνακες του Nikolaj Baskakov (1918-1993) και ένα πίνακα του Aleksandr Gerasimov (1881-1963).
Isaak Israelivich Brodsky, O Λένιν στη διαδήλωση των εργατών Putilov το Μάιο του 1917. 1929. Ένα υπέροχο βιομηχανικό τοπίο των αρχών του 20ού αιώνα αποτελεί το πλαίσιο αυτού του πίνακα. Πλήθος εργατών ακούει "μαγεμένο"το αγωνιστικό κάλεσμα του Λένιν, ο οποίος διακρίνεται πάνω στο βήμα στο βάθος.
Isaak Israelivich Brodsky, O Λένιν την Πρωτομαγιά του 1920. Μία ακόμη σκηνή πλήθους με τον Λένιν σε πρώτο πλάνο να στέκεται μπροστά στο πλήθος για να εκφωνήσει λόγο.
Γραμματόσημο της ΣοβιετικήςΈνωσης του έτους 1970 με τον πίνακα του Brodsky για την επέτειο των 100 χρόνων από τη γέννηση του ηγέτη. 1870-1970. Ο πίνακας αυτός έγινε και γραμματόσημο το 1970.
Isaak Israelivich Brodsky, Ο Λένιν στη Μόσχα με φόντο το Κρεμλίνο. 1924. Αυτό το ολόσωμο πορτρέτο του Λένιν έγινε από τον Belsky τη χρονιά του θανάτου του ηγέτη.
Isaak Israelivich Brodsky, Ο Λένιν μπροστά από το Σμόλυ (Smoly) όπου είχε εγκατασταθεί η ηγεσία των Μπολσεβίκων στην Αγ. Πετρούπολη, όταν ξεκίνησε η επανάσταση.
Isaak Israelivich Brodsky, O Λένιν στο Gorky (Γκόρκυ).
Isaak Israelivich Brodsky, O Λένιν με φόντο το Volkhov. 1927.
Isaak Israelivich Brodsky,O Λένιν στο Smoly (Σμόλυ). 1930. Πινακοθήκη του Tretyakov. Μόσχα.
Μου αρέσει ιδιαίτερα αυτή η σκηνή. Αποπνέει μία αίσθηση μελαγχολίας και μοναξιάς. Ο Λένιν μόνος στο δωμάτιο σε περισυλλογή κρατά σημειώσεις. Ο Brodsky απεικονίζει με εξαιρετικό ρεαλισμό το εσωτερικό του δωματίου με τα λιτά έπιπλα, το δάπεδο, τις εφημερίδες στο τραπέζι. Οι πτυχές του καλύμματος των πολυθρόνων και του υφάσματος του κοστουμιού του Λένιν αποδεικνύουν την υψηλή τεχνική του ζωγράφου. Ο γερασμένος άνδρας της εικόνας θα μπορούσε να είναι ένας συγγραφέας, ένας στοχαστής, ένας ποιητής, κάποιος που γράφει ένα γράμμα...δεν υπάρχει η ένδειξη ότι είναι ένας μεγάλος ηγέτης...είναι ένας απλός, συνηθισμένος άνθρωπος.
Isaak Israelivich Brodsky, Το Μαυσωλείο του Λένιν στη Μόσχα. 1924. Υπάρχει ακόμα στη Μόσχα, ενθύμιο της προσπάθειας "αγιοποίησης"-"θεοποίησης"ενός μεγάλου ηγέτη.
Isaak Israelivich Brodsky, Η κηδεία του Λένιν. 1925. Μπροστά στη σωρό του ηγέτη διακρίνονται γνωστά πρόσωπα της Ρωσικής Επανάστασης, ξεχωρίζουν οι άσπονδοι "σύντροφοι"Στάλιν και Τρότσκυ.
Αleksandr Gerasimov (1881-1963), Ο Λένιν στο βήμα. Γύρω στα 1930. Κρατικό Ιστορικό Μουσείο. Mόσχα. Σε αντίθεση με τη μελαγχολική διάθεση του πίνακα του Brodsky το 1930, στη δραματική αυτή εικόνα του Gerasimov κυριαρχεί πνεύμα ενθουσιασμού και αγωνιστικότητας. Εδώ ο Λένιν είναι ο ηγέτης της επανάστασης, ο οραματιστής και ο εμπνευστής, αυτός που δυναμικά υψώνεται, σχεδόν αιωρείται πάνω στο μπαλκόνι, έτοιμος να οδηγήσει ψηλά το παλλόμενο πλήθος.. Φυσικά, το κόκκινο χρώμα κυριαρχεί, ενώ ο Λένιν συναρπάζει και συναρπάζεται!
Nikolaj Baskakov (1918-1993), Ο Λένιν στο Σμόλυ. Σκέψεις. 1974. Πενήντα χρόνια μετά το θάνατό του, ο Λένιν συνέχιζε να αποτελεί "ιδέα"του μεγάλου ηγέτη, σύμβολο του "σκεπτόμενου"ηγέτη, που στοχάζεται για το παρόν και το μέλλον της χώρας και του λαού του. Άλλωστε, ο γρήγορος θάνατος και η σύντομης διάρκειας εξουσία του στη Σοβιετική Ένωση δεν επέτρεψαν τη φθορά, αντίθετα διευκόλυναν την εξιδανίκευση και την ηρωποίησή του...Δεν ξέρουμε τι αποφάσεις θα έπαιρνε, πώς θα αντιδρούσε και πώς θα ενεργούσε...Ενώ για τον Στάλιν γνωρίζουμε...
Nikolaj Baskakov (1918-1993), Ο Λένιν στο γραφείο του στο Κρεμλίνο. 1960. Σχεδόν πενήντα χρόνια μετά την επανάσταση ο Λένιν απεικονίζεται εντός ενός απλού γραφείου ως ηγέτης που εργάζεται ακούραστα, ως ηγέτης της υπευθυνότητας... H σκηνή πρέπει να είναι γύρω στα τέλη του 1921, όταν η κυβέρνηση των Μπολσεβίκων είχε μεταφερθεί από την Αγ. Πετρούπολη στη Μόσχα. Ο Λένιν εργάζεται στο γραφείο του. Υπαγορεύει μάλλον κάτι στη γραμματέα του. Υπέροχη θέα από το ανοιχτό παράθυρο του γραφείου του!
http://www.tretyakovgallery.ru/en/collection/_show/image/_id/331
https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Soviet_paintings_by_Isaak_Brodsky
https://en.wikipedia.org/wiki/Lenin_in_Kremlin_(painting)
http://www.komep.gr/2010-teyxos-6/gia-to-sosialistiko-realismo
http://soviet-art.ru/soviet-artist-alexandr-gerasimov/
https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Soviet_paintings_by_Isaak_Brodsky
https://en.wikipedia.org/wiki/Lenin_in_Kremlin_(painting)
http://www.komep.gr/2010-teyxos-6/gia-to-sosialistiko-realismo
http://soviet-art.ru/soviet-artist-alexandr-gerasimov/